ĐẶNG DUNG

Tiểu sử:

Đặng Dung (1373-1414) quê ở xã Tả Hạ, huyện Thiên Lộc (nay là Can Lộc, Hà Tĩnh), là con của Quốc công Đặng Tất nhà Hậu Trần. Vua Giản Định Trần Ngỗi nghe lời gièm pha giết oan các tướng Đặng Tất và Nguyễn Cảnh Chân, Đặng Dung bèn cùng với Nguyễn Cảnh Dị (con Nguyễn Cảnh Chân) đem quân ra Thanh Hóa, tôn phò Trùng Quang Đế Trần Quý Khoáng. Đặng Dung được vua Trùng Quang Trần Quý Khoáng phong làm Đồng bình chương sự. Đặng Dung giúp vua Trùng Quang tiến ra bắc tấn công giặc Minh nhưng vì thiếu lương thực nên quân tan vỡ phải lui về giữ Nghệ An. Các tướng giặc là Trương Phụ và Mộc Thạnh đánh chiếm Nghệ An, nhà Hậu Trần lại phải rút vào Hóa Châu. Trương Phụ lại tấn công Hóa Châu, Đặng Dung phục kích suýt bắt được Trương Phụ ở Sái Già nhưng vì quân ít nên cuối cùng vẫn bị giặc Minh quay lại đánh bại. Đặng Dung cùng Nguyễn Cảnh Dị định chạy sang Tiêm La nhưng bị Trương Phụ bắt được. Trên đường bị áp giải về nước Minh, Đặng Dung đã tự tử.

Tác phẩm:

Cảm hoài (nghĩa là Tỏ lòng):

Bài thơ tuyệt mệnh, bày tỏ nỗi lòng và chí khí của Đặng Dung trước khi tự sát.

Đánh giá:

Ngô Sỹ Liên (Đại Việt sử ký toàn thư):

Trận đánh ở Sái Già, Đặng Dung, Nguyễn Súy, đem tàn quân trơ trọi chống lại bọn giặc mạnh, quân tướng đều tinh nhuệ. Dung nửa đêm đánh úp doanh trại giặc làm cho tướng giặc sợ hãi chạy trốn, đốt hết thuyền bè, khí giới của chúng, không phải người thực sự có tài làm tướng, thì có làm được như thế hay không?. Thế nhưng cuối cùng vẫn bại vong, đó là do trời. Tuy thất bại, cũng vẫn vinh quang, vì sao vậy? Bọn Dung vì nghĩa không thể cùng sống với giặc, phải tiêu diệt bọn chúng mớ nghe, cho nên mới hết lòng, hết sức giúp đỡ Trùng Quang để mưu khôi phục. Trong khoảng năm năm, kiên trì chiến đấu với giặc, dẫu có bất lợi, nhưng ý chí không núng, khí thế càng hăng, đến kiệt sức mơí chịu thôi. Lòng trung vì nước của người bề tôi, dẫu trăm đời sau vẫn còn tưởng thấy được! Ngày xưa nước Lỗ đánh nhau với nước Tề ở đất Can Thì bị thất bại, thánh nhân không vì thua mà kiêng né, lại chép rõ để nêu niềm vinh quang chiến đấu với kẻ thù, chứ không bàn đến việc thành bại. Thế thì trận đánh ở Sái Già, quân Minh bị tan vỡ một nửa, quân ta đến khi sức kiệt mới chịu thua cũng vinh quang lắm thay!