116. CON RƠI CỦA VUA THIỆU TRỊ

     Khoa thi Hương năm Thiệu Trị thứ bảy (1) ở trường Thừa Thiên, khi lập danh sách các thí sinh trúng cử nhân, các quan giám khảo hoảng hồn khi thấy một cử nhân mang họ vua là Nguyễn Phúc Tường liền tức tốc gọi anh ta vào hỏi:

- Cậu trúng cử nhân rồi, nhưng vì sao dám lấy quốc tính? Cậu không sợ ở tù sao?

     Tường đáp:

- Tôi là con đức Thiệu Trị.

     Giám khảo trợn mắt quát:

- Chớ cả gan nói bậy.

     Tường bèn kể:

- Năm đức Minh Mạng tuần du Quảng Trị có đem theo Trường Khánh Công (2). Trường Khánh Công gặp mẹ tôi và sinh ra tôi.      Các quan lắc đầu:

- Có thể là như thế, nhưng vua không nhận thì không được mang họ vua.

     Tường có vẻ tức tối và thất vọng. Các quan bèn bảo:

- Thôi chúng tôi tha tù cho cậu, nhưng phải về đổi họ, ba năm sau lại vào thi.

     Quan trường thuyết phục mãi thì Tường mới chịu về Quảng Trị và đổi qua họ Nguyễn Văn. Năm Tự Đức thứ ba (3), Nguyễn Văn Tường lại vào kinh ứng thí và lại đỗ cử nhân. Triều Tự Đức, Nguyễn Văn Tường làm quan đến chức Phụ chánh đại thần và nổi tiếng mưu lược.

Chú thích:

(1) tức năm 1847.

(2) tức vua Thiệu Trị.

(3) tức năm 1850.