77. CẦN HỌC NGOẠI NGỮ

     Sào Nam Phan Bội Châu cùng mấy thanh niên sang Nhật hoạt động cách mạng, được thủ tướng Okuma Shigenobu (1) và nghị sĩ Inukai Tsuyoshi (2) tiếp kiến. Tsuyoshi hỏi:
- Các ông có biết tiếng Pháp không?
- Thưa chưa.
- Các ông ở chung với người Pháp đã nửa thế kỉ, nước Pháp là một nước văn minh có tiếng trên thế giới, sao lại không học chữ họ? Người Nhật chúng tôi hễ người Anh tới, chúng tôi học tiếng Anh; người Nga, người Pháp, người Đức đến, chúng tôi học tiếng Nga, tiếng Pháp, tiếng Đức. Chúng tôi lại cho bọn thiếu niên trong nước sang tận xứ họ mà học nữa. Vì mình có biết tiếng họ, chữ họ, đọc được sách vở của họ mới biết tình hình, chính thể, cùng công việc của họ mà bắt chước theo điều hay của họ chứ. Ông đã lớn tuổi không học được, chứ lớp thiếu niên này sao lại không học tiếng Pháp?
     Thủ tướng Shigenobu nói tiếp:
- Việt Nam thuộc dưới quyền bảo hộ của nước Pháp mấy mươi năm nay, mà ông mới là người Việt Nam đầu tiên tới nước tôi, đủ thấy dân tộc các ông ít đi ra ngoài. Đã không ra ngoài, ở trong nước lại không học tiếng Pháp, thì dù ở bên cạnh mà đối mặt nhau như cách xa ngàn dặm. Các ông mắc phải bệnh "ngột" (3). Học tiếng Pháp chính là phương thuốc chữa bệnh đầu tiên vậy.


Chú thích:
(1) đọc theo âm Hán Việt là Đại Ôi Trọng Tín.
(2) đọc theo âm Hán Việt là Khuyển Dưỡng Nghị.
(3) chưa hiểu nghĩa là gì.